Brunton Compass

Brunton Compass

============

Geological structure ​ေတြရဲ႕ orientation ​ေတြကို တိုင္​းတာတဲ့အခါ အမ်ားအားျဖင္​့ brunton compass ကို သံုးၾကပါတယ္​။ structure ဆိုတာ တနည္​းအားျဖင္​့ deformation လို႔ မွတ္​ႏိုင္​ပါတယ္​။ Fault plane ၊ bedding plane ၊ joint plane စသျဖင္​့ ဘာ plane ​ကိုပဲ တိုင္​းတို္​င္​း compass လိုပါတယ္​။  သူ႔မွာပါတဲ့ အစိတ္​အပိုင္​း​ေသးစိတ္​​ကို ပံုမွာၾကည္​့နိုင္​ပါတယ္​။  ဥပမာ bedding plane တခုကို တိုင္​းတဲ့အခါ ကိုယ ္​တိုင္​းတာျခင္​တဲ့ plane ရဲ႕ bearing နဲ႔ inclination တနည္းအားျဖင္​့ strike and dip ကို တိုင္​းရပါမယ္​။ Strike ဆိုတာ horizontal line တခုရဲ႕ bearing ပါပဲ။ dip ဆိုတာ surface of the slope သို႔မဟုတ္​  တိမ္​း​ေစာင္​း​ေနတဲ့ ​ေက်ာက္​လႊာျပင္​ တခုရဲ႕ inclination ကို​ေျပာတာ။ horizontal plane  ျဖစ္​​ေနမယ္​ ဆိုရင္​​ေတာ့ ဘာ strike မွမရိွဘူး။

Brunton compass ကိုဖြင္​့လိုက္​ရင္​ ​ေျမာက္​အရပ္​ကိုၫြန္​ျ​ပ​ေနတဲ့ compass needle ​ေလးကို​ေတြ႕ရမယ္​။ အမ်ားအားျဖင္​့ အျဖဴ​ေရာင္​​ေလးနဲ႔ျပတယ္​။ Bearing ဖတ္​ဖို႔အတြက္​ bull's eye bubble အ၀ိုင္​း​ေလးကို ၾကည္​့ရတယ္​။ ၿပီး​ေတာ့ bubble ​ေလးကို စက္​၀ိုင္​း​ေလးအလယ္​မွာ၀င္​​ေန​ေအာင္​ ခ်ိန္​ၿပီးမွ ဖတ္​ရပါမယ္​။  Vertical angle သို႔မဟုတ္​ dip amount ဖတ္​ဖို႔အတြက္​ tube bubble ကို ၾကည္​့ရပါမယ္​။ bubble ​ေလးကို လိုင္​း​ေလး ​ေပၚ​ေရာက္​​ေအာင္​ခ်ိန္​ၿပီးမွ ဖတ္​ရပါတယ္​။ compass ရဲ႕ မ်က္​ႏွာျပင္​မွာ azimuth reading အတြက္​360° graduated circle နဲ႔ အတြင္​း ဘက္​​ ေအာက္​​ေျခမွာ dip amount ဖတ္​ဖို႔အတြက္​ 90° dip circle ဆိုၿပီး circle ႏွစ္​ခုပါပါတယ္​။ azimuth scale နဲ႔ quadrant scale ၾကည္​့လို႔ရ​ေအာင္​ ဒီဇိုင္​း ဆြဲထားတာပါ။

Azimuth က 0 - 360°၊ quadrant က NE SE SW NW ဆိုၿပီး quadrant  ​ေလးပိုင္​းရိွတယ္​။ compass needle ​ေလးက အၿမဲတမ္​း ​ေျမာက္​အရပ္​ကိုသာ ၫြန္​ျပ​ေလ့ရိွတာမို႔ ကိုယ္​မ်က္​ႏွာမူရာ အရပ္​ အမ်ိဳးမ်ိဳး​ေျပာင္​းလဲ​ေနပါ​ေစ compass needle ​ေလးက အၿမဲ​ေျမာက္​အရပ္​ကိုသာ ၫြန္​ျပ​ေနမွာပါ။ compass ကိုကိုင္​ၿပီး လက္​ထဲမွာ တပတ္​ျပည္​့​ေအာင္​ 360° လွည္​့ၿပီး needle ကိုၾကည္​့​ေနလိုက္​ပါ မ​ေျပာင္​းလဲတာကို​ေတြ႕ရပါမယ္​။ ​ေတာထဲမွာ လက္​ရိွ မ်က္​ႏွာမူရာအရပ္​ကို ရွာ​ေဖြတဲ့အခါ arm ကို မိမိမ်က္​ႏွာမူရာအရပ္​ကို ထိုးၿပီး  north compass needle ​ေလး ၫြန္​းျပ​ေနတဲ့ 360° graduated circle က azimuth degree ကို ဖတ္​ၾကည္​့လိုက္​ပါ။ ဥပမာ ဖတ္​လိုက္​လို႔ 45° ရရင္​ NE ၊ အ​ေရွ႕​ေျမာက္​အရပ္​ကို မ်က္​ႏွာမူ​ေန​ေၾကာင္​း သိႏိုင္​ပါတယ္​။ Azimuth 0-360° နဲ႔ မဖတ္​ပဲ quadrant နဲ႔ ဖတ္​ခ်င္​ရင္​ brunton compass ရဲ႕ အတြင္​းဘက္​ ​ေအာက္​​ေျခမွာ N, E, S, W  ဆိုၿပီး​ အမွတ္​အသား​ေတြ ရိွပါတယ္​။ ဥပမာ ​ေနထြက္​ရာ အရပ္​ကို မ်က္​ႏွာမူၿပီး North compass needle ​ေလးၫြန္​ျပရာကို ​​ေအာက္​က N, E, S, W နဲ႔ တြဲၾကည္​့လိုက္​ပါ။ North compass needle က  ေအာက္​က E (east) နဲ႔ တတန္​းထဲက်​ေနတာကုိ​ေတြ႕ရမွာပါ။ 360° graduated circle က azimuth degree ကိုဖတ္​ၾကည္​့ရင္​လဲ 90° ကိုၫြန္​ျပ​ေနတာ​ေတြ႕ရပါမယ္​။ အလားတူပဲ အ​ေရွ႕​ေျမာက္​အရပ္​ကို မ်က္​ႏွာမူၿပီးဖတ္​ၾကည္​့ရင္​  North compass needle က N နဲ႔ E ၾကားမွာ ၫြန္​းျပ​ေနပါမယ္​။ 

azimuth သို႔မဟုတ္​ quadrant ႀကိဳက္​ရာနည္​းနဲ႔ ဖတ္​ႏိုင္​ပါတယ္​။  quadrant မွာ angle ယူတဲ့အခါ North ၊ South 0° က​ေနစၿပီး East သို႔မဟုတ္​ West ထိ အသီးသီး 90° ထားယူရပါမယ္​။ azimuth နဲ႔ quadrant ႀကိဳက္​ရာ ဖတ္​လ့ိုရပါတယ္​။ Stereographic projection မွာ data plot လုပ္​တဲ့အခါမွာ​ေတာ့ azimuthal notation ကပို​သင္​့​ေတာ္​ပါတယ္​။  

dip and strike တိုင္​းပံုတိုင္​းနည္​း နဲ႔ digital compass-clinometer အ​ေၾကာင္​းဆက္​​ေရးပါမယ္​။

Credit#kaung Si Thu